Kώστας Kαββαθάς
«_Και οι πολίτες;
Κουρασμένοι, αποπροσανατολισμένοι, χωρίς ίχνος ελπίδας για το μέλλον και
χωρίς προοπτική, παρακολουθούν αυτό το πραγματικά γηρασμένο θέατρο του
παραλόγου που, πενήντα σχεδόν χρόνια μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, δεν
μπορεί ακόμα να βρει μια κοινή γλώσσα, να συννενοηθεί, να συμφωνήσει στα
βασικά ώστε να σταματήσει επιτέλους το χτένισμα ηγετών και λαού και ν?
αρχίσει η σοβαρή και υπεύθυνη δουλειά_»
Εδώ ο κόσμος καίγεται και η γριά...
ΠΟΤΕ ΠΡΙΝ η Ελλάδα δεν βρέθηκε σε τόσο δεινή θέση. Από τις αποφάσεις που θα
ληφθούν τις επόμενες ημέρες θα εξαρτηθεί αν η χώρα θα γίνει «κανονικό»
μέλος της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, αν θα υπάρξει ανάκαμψη της βιομηχανίας και
βελτίωση της παιδείας, αν θα γίνουν επενδύσεις και θα υποχωρήσει ο
πληθωρισμός. Εκατομμύρια άνθρωποι, από την Αλάσκα μέχρι το Ακρωτήριο της
Καλής Ελπίδος και από το Χοκάιντο μέχρι τη Μόσχα, το Λονδίνο και τη Νέα
Υόρκη, πετάγονται το πρωί από το κρεβάτι και, με αισθήματα αγωνίας και
πανικού, ανοίγουν τα ραδιόφωνα και τις τηλεοράσεις για να πληροφορηθούν τις
τελευταίες εξελίξεις στην κόντρα Κράτους-Εκκλησίας στην Ελλάδα. «Ποιός έχει
δίκιο», ρωτούν ηγέτες σαν τον Κλίντον, τον Γιέλτσιν και τον Μιτεράν; O
Σεραφείμ ή ο Θεολόγος; Ποιός ευθύνεται για το «σχίσμα», αγωνιούν οι
μαγαζάτορες της Μαδρίτης. O Μητσοτάκης, ο Κατσαρός, ο Παλαιοκρασσάς ή ο
Χυτήρης; Θα καθαιρεθούν οι «καταληψίες» μητροπολίτες ως «αποσχιστικοί» ή θα
πρυτανεύσει η «λογική» και η αγάπη του Θεού και οι σχέσεις θα πλεύσουν πάλι
σε ήρεμα νερά;
Παρακολουθώντας τα όσα συμβαίνουν στην Ελλάδα θυμάμαι το μακαρίτη τον
παππού μου που, σε παρόμοιες περιπτώσεις, έλεγε: «εδώ ο κόσμος καίγεται και
η γριά χτενίζεται». Και μακάρι η «γριά» να χτενιζόταν μόνο με την κόντρα
Κράτους-Εκκλησίας. Οι άνθρωποι που εργάζονται και παράγουν θα χαμογελούσαν
με τα καμώματά της και θα συνέχιζαν τη δουλειά τους. Όμως η «γριά»
χτενίζεται σε μόνιμη βάση σε όλους τους τομείς των ανθρώπινων
δραστηριοτήτων. Χτενίζεται με το σκοπιανό, το αλβανικό, τον OTE, τα
αυθαίρετα, τους φορολογικούς νόμους (13 διαφορετικούς «χτένισε» τα δύο
τελευταία χρόνια), το περιβάλλον, τη βιομηχανία, την παιδεία, ακόμα και την
«δική μας» αγορά του αυτοκινήτου. Ακόμα και ο πλέον σοβαρός μελετητής της
πολιτικής και κοινωνικής της συμπεριφοράς στην πρόσφατη ιστορία της,
αδυνατεί πλέον να κρατήσει λογαριασμό.
Ας κάνουμε μια προσπάθεια να δούμε τι έγινε από το 1945 μέχρι σήμερα. H
γραία μας άρχισε την περιποίηση της κόμης της με τον Εμφύλιο (πέφτοντας
θύμα των παιχνιδιών των «μεγάλων δυνάμεων» της εποχής και καταστρέφοντας
ολοσχερώς τη χώρα). Θα περίμενε κανείς ότι, η εμπειρία θα της είχε βάλει
μυαλό και ότι θα αποφάσιζε να ακολουθήσει το δρόμο που ακολούθησαν οι άλλες
ευρωπαϊκές χώρες. Να ξεχάσει το μέγα λάθος της, να εργαστεί με ευθύνη και
σοβαρότητα, με στόχους και προοπτικές. Αντ? αυτού συνέχισε να χτενίζεται.
Απλωσε την αρίδα της στον ήλιο του μαλακού υπογάστριου της Ευρώπης και
τόριξε στο τραγούδι. Όταν οι άλλοι λαοί έβαζαν τις βάσεις για τον 21ο
αιώνα, η γραία μας σιγομουρμούριζε «πονεμένα» άσματα για την «άτιμη
κοινωνία» (που δεν αφήνει τα παλικάρια να χαρούν), το άρωμα της γαζίας και
το χρώμα της «κεχριμπαρένιας» ρετσίνας. Ολόκληρη τη δεκαετία του ?50 την
πέρασε τρώγοντας τα λεφτά του «σχεδίου Μάρσαλ», χορεύοντας ζεϊμπέκικο,
χτίζοντας αυθαίρετα και μασουλώντας πασατέμπο στα θερινά σινεμά. Στις αρχές
της δεκαετίας του ?60 η ρακένδυτος... κόρη ανακάλυψε τα ανάκτορα. Ακόμα και
η πιο αστεία όπερα «μπούφα» ωχριούσε μπροστά στα καμώματά της εκείνη την
εποχή. Βασιλείς, βασίλισσες, διάδοχοι, άμαξες, κυρίες των τιμών. Και δίπλα
το Δουργούτι, η Δραπετσώνα, η Καισαριανή, ο Ασύρματος και το Γκάζι με τους
εξαθλιωμένους ανθρώπους και τα σκελετωμένα παιδιά που μεγάλωναν μέσα σε
ανοιχτούς βόθρους.
Μήπως έβαλε τότε μυαλό; Μήπως σταμάτησε μια στιγμή το χτένισμα για να
σκεφθεί το μέλλον της;
Αμ, δε... Στους δρόμους ήταν κάθε μέρα κρατώντας πανό και κραυγάζοντας υπέρ
της μιας παράταξης ή της άλλης. Προδότες και κλέφτες οι μεν, άγγελοι και
εθνικόφρονες οι δε. Το τι «χτένισμα» έπεσε εκείνα τα χρόνια δεν λέγεται.
Αποστασίες, ανένδοτοι, ενδοτικοί μέχρι που, ένα βράδι βγήκε έντρομη στο
παράθυρο και, ανάμεσα στα γεράνια, είδε να περνάνε... τανκς. «Καλέ τι
συμβαίνει;», αναρωτήθηκε, «άσκηση κάνουν;». Μέχρι να προλάβει να βγάλει το
σεσουάρ από την πρίζα οι συνταγματάρχες την είχαν βάλει στο γύψο για επτά
χρόνια. Στην αρχή της άρεσε. «Επιτέλους», μουρμούριζε καθώς έπινε το ουϊσκι
της, «θα ησυχάσουμε από τις διαδηλώσεις». Και, για να στηρίξει την πίστη
της στην «τάξη και την ασφάλεια», τόριξε στα σκυλάδικα και στα γήπεδα. Το
πόσο γλέντησε τη ζωή εκείνα τα χρόνια δεν λέγεται. Αδιάφορη, ξόδευε το
μαύρο χρήμα από τα θαλασσοδάνεια της χούντας περιμένοντας από τους λίγους,
γενναίους Έλληνες και από τους... ξένους (που τόσο αντιπαθούσε) να την
ελευθερώσουν από τη δικτατορία.
Τριάντα χρόνια πίσω την έστειλαν οι συνταγματάρχες, αλλά το αδιάκοπο
«χτένισμα» ακόμα δεν την αφήνει να το καταλάβει. «Τι καλά που περνούσαμε
τότε», έλεγε πρόσφατα μια γραία γένους αρσενικού, αποδεικνύοντας το βαθμό
της «καφρίλας» που δέρνει ορισμένους από τους υπήκοους αυτής της χώρας.
H προδοσία των συνταγματαρχών και η εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο είναι
αλήθεια ότι την τάραξε. Για λίγα χρόνια, στη διάρκεια της αποκαλούμενης
μεταπολίτευσης, παράτησε το χτένισμα και προσπάθησε να γίνει «Ευρώπη», αλλά
οι κακές συνήθειες δεν την άφηναν να ησυχάσει. Ενώ οι υπόλοιπες χώρες
έθεταν τις -όποιες- βάσεις για το μέλλον, η γριά συνέχισε να ασχολείται με
την κόμη της μέχρι το 1981 που ανακάλυψε ότι το συντηρητικό «λουκ» δεν της
«πήγαινε» και, στις «18 Οχτώβρη» του σωτηρίου έτους, έκοψε τα μαλλιά της
«σοσιαλιστικά». Στην πιο κρίσιμη για το μέλλον της δεκαετία, τη δεκαετία
του ?80 και ενώ, τα καθεστώτα του αποκαλούμενου «υπαρκτού σοσιαλισμού»
κατέρρεαν, η γιαγιά μας ανακάλυψε τον... τρίτο δρόμο προς το σοσιαλισμό.
Δεν περνάει κανείς εύκολα από τον μαύρο καπιταλισμό στον τριτοδρομικό
σοσιαλισμό και, όπως ήταν φυσικό, εξελίχθησαν σκηνές ροκ. Αντί να στήσει
τις βάσεις για την Μεγάλη Πρόκληση που θα αντιμετώπιζε όταν θα γινόταν
«πλήρες μέλος» της Κοινότητας, η γριά μας ανακάλυψε πως EOK και NATO ήταν
το ίδιο συνδικάτο και άρχισε ένα νέο «ανέκδοτο» εναντίον των
«ιμπεριαλιστικών κέντρων» της Ευρώπης που συνομωτούσαν εναντίον της. Επί
τέσσερα ολόκληρα χρόνια, χοροπηδούσε στις πλατείες, φωνάζοντας συνθήματα
εναντίον εκείνων που, στην ουσία, την κρατούσαν ζωντανή. Παράλληλα, άλλαζε
τους νόμους (και τους υπουργούς) σαν πουκάμισα αδυνατώντας να ξεκαθαρίσει
τους, τόσο κρίσιμους για τις μετέπειτα εξελίξεις, όρους του παιχνιδιού. Οι
ξένοι επενδυτές δεν μπορούσαν να καταλάβουν αν η Ελλάδα ήταν μια
«ευρωπαϊκή» χώρα ή η Κούβα του... Φιντέλ Κάστρο! Ποτέ πριν, η σχιζοειδής
της προσωπικότητα, δεν παρουσιάστηκε τόσο γλαφυρά όσο στην περίοδο ?81-?85.
Πρέπει να ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία, που μια χώρα, όδευε προς το
σοσιαλισμό οδηγώντας πανάκριβα αυτοκίνητα, φορώντας χρυσά ρόλεξ και
αγοράζοντας τόσα πολλά (και ακριβά) γιώτ. Κάποια στιγμή, το 1985, κατάλαβε
ότι η εξίσωση δεν της έβγαινε και αποφάσισε να αλλάξει πάλι χτένισμα, να
ανανεωθεί. Έκανε εκλογές με το σύνθημα «για ακόμα καλύτερες μέρες», ένα
σύνθημα που καμιά σχέση δεν είχε με την τρέχουσα πραγματικότητα. Μάταια της
έλεγαν, όσοι νοιάζονταν γι? αυτή ότι, για να έλθουν καλύτερες μέρες πρέπει
να σταματήσει τα χοροπηδητά στις πλατείες, τις πορείες και τις απεργίες, να
εγκαταλείψει τα «οράματα» και τις πρωτοβουλίες των έξι, να πάψει επιτέλους
να χτενίζεται και να πιάσει τον -ευρωπαϊκό- ταύρο από τα κέρατα. Αυτή όμως
το χαβά της. Το μόνο που την απασχολούσε ήταν τι έκαναν, ή τι είχαν κάνει,
οι άλλες γριές της γειτονιάς το... 1821, το 1945 και το 1964.
Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, στα μέσα της δεκαετίας του ?80, στο κομμωτήριο
έκανε την εμφάνισή του ένας μετρ της ωτ κουτίρ (και της υψηλής απάτης)
ονόματι Κοσκωτάς. Βρήκαν ευκαιρία οι άλλες γριές και, για τα τέσσερα
επόμενα χρόνια, δεν έκαναν τίποτα άλλο από το να χτενίζονται στο ρυθμό που
τους επέβαλε ο «τραπεζίτης-εκδότης». Ρεζίλι έγινε η χώρα με τα καμώματά
τους. Μέχρι και το TIME βγήκε με εξώφυλλο που είχε τη φωτογραφία της μιας
γραίας κι? από κάτω, με μεγάλα γράμματα, τον τίτλο: «Η λεηλασία της
Ελλάδας». Έξαλλη η γιαγιά μήνυσε το περιοδικό, αλλά μετά «ξέχασε» να πάει
στο δικαστήριο. H άλλη άδραξε την ευκαιρία και άρχισε να την κατηγορεί για
σκάνδαλα, ζητώντας παράλληλα εκλογές και «κάθαρση». Το 1989 είχαμε νέες
σκηνές ροκ όταν, τα ΚΑΠΗ της γειτονιάς αποφάσισαν να συγκυβερνήσουν
«οικουμενικά». Και αυτή η προσπάθεια έπεσε στο κενό, αφού κανείς δεν
μπορούσε να συμφωνήσει τι είδους χτένισμα έπρεπε τελικά να υιοθετηθεί.
Σαστισμένη από τα όσα συνέβησαν τα προηγούμενα χρόνια, το 1990, η γραία του
παραμυθιού μας, αποφάσισε να ξαναχτενισθεί, αυτή τη φορά σε στιλ
νεοφιλελεύθερο με νέες ιδέες και να συνεχίσει την αμεριμνοαμέριμνη πορεία
της προς την ευρωπαϊκή ενοποίηση. Τι κι αν οι διεθνείς οργανισμοί της
έλεγαν (και της λένε) ότι, αν δεν ανασκουμπωθεί κι αν δεν δουλέψει σκληρά,
θα χρεωκοπήσει. Τι κι αν την προειδοποιούν ότι, οι καταιγίδες που
αναπτύσσονται στα βόρεια σύνορά της, θα την παρασύρουν στο βυθό. H γραία
συνεχίζει απτόητη την πορεία της προς την καταστροφή, ασχολούμενη με τους
«σχισματικούς» μητροπολίτες, τους «σαμαρικούς» βουλευτές, τα αυθαίρετα, τα
«χαρτιά» των... αποσύρσεων και το αν πρέπει ή όχι να ιδιωτικοποιηθεί ο OTE
(κάτι που έπρεπε να είχε γίνει εδώ και 12 χρόνια).
Και οι πολίτες;
Κουρασμένοι, αποπροσανατολισμένοι, χωρίς ίχνος ελπίδας για το μέλλον και
χωρίς προοπτική, παρακολουθούν αυτό το πραγματικά γηρασμένο θέατρο του
παραλόγου που, πενήντα σχεδόν χρόνια μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, δεν
μπορεί ακόμα να βρει μια κοινή γλώσσα, να συννενοηθεί, να συμφωνήσει στα
βασικά ώστε να σταματήσει επιτέλους το χτένισμα ηγετών και λαού και ν?
αρχίσει η σοβαρή και υπεύθυνη δουλειά.
Σας αφήνω τώρα. Στην τηλεόραση χτενίζονται τρεις γριές (μια από τη Ν.Δ.,
μια από το ΠΑΣΟΚ και μια από το K.K.) και πρέπει να πάρω τη δόση μου._Κ.Κ.